Мәселенің өзектілігі

Көптеген ата-аналар баланың оқуға деген қызығушылығы жоқ екендігінен шағымданады. Балалар үй тапсырмасын орындағысы келмейді, мектепке қарсылық білдіреді, ал оқу оларға ауыр міндетке айналады. Бұл қалыпты жағдай ма? Және бұл жағдайды қалай өзгертуге болады?

Бұл мақалада біз, Болашақ Мектебінің психологтары және педагогтары, ата-аналарға тиімді кеңестер береміз. Бұл кеңестер ғылыми зерттеулерге және біздің көп жылдық тәжірибемізге негізделген.

Неліктен балалар оқығысы келмейді?

Себептерді түсіну — мәселені шешудің алғашқы қадамы. Балалардың оқуға ынтасының жоқтығына әртүрлі себептер болуы мүмкін:

1. Қызығушылық жоқ

Материал балаға қызықсыз немесе оның өмірімен байланысты емес болып көрінеді. Бала «Бұл маған неге керек?» деген сұрақты қояды.

2. Қиындықтар

Материал балаға тым қиын немесе, керісінше, тым оңай болуы мүмкін. Екі жағдайда да ынта жоғалады.

3. Сәтсіздіктен қорқу

Кейбір балалар қате жасасам деп қорқады. Бұл қорқыныш оларды әрекет жасаудан тоқтатады.

4. Ата-ананың қысымы

Парадоксально, бірақ шындық: тым көп қысым кері әсер етуі мүмкін. Бала оқуды міндет ретінде қабылдайды, ал міндет — бұл қызықты емес.

5. Оқу дағдыларының жоқтығы

Кейде бала тек білмейді — қалай дұрыс оқу керектігін, қалай уақытты жоспарлау керектігін, қалай материалды меңгеру керектігін.

Ынтаны арттырудың 10 тиімді әдісі

1. Үлгі болыңыз

Балалар ата-аналарын еліктейді. Егер сіз кітап оқысаңыз, жаңа нәрселерді үйренсеңіз, білімге құмар болсаңыз — бала да солай болады. Өзіңіздің қызығушылықтарыңыз туралы айтыңыз, жаңалықтармен бөлісіңіз.

Мысал: «Бүгін мен қызықты нәрсе оқыдым...», «Мен бұл туралы білмедім, енді білгім келеді...»

2. Қызығушылықты қолдаңыз

Әр баланың өзіндік қызығушылықтары бар. Оларды табыңыз және дамытыңыз. Бала динозаврларды ұнатса — ол туралы кітаптар алыңыз, мұражайларға барыңыз, документалдық фильмдер көріңіз.

Қызығушылық арқылы басқа пәндерге де қызығушылық тудыруға болады. Мысалы, футболға қызығатын бала статистика арқылы математиканы, спорттық әрекеттер арқылы физиканы үйрене алады.

3. Оқуды ойынға айналдырыңыз

Кішкентай балалар үшін ойын — негізгі қызмет түрі. Бірақ үлкендерге де ойындандыру (геймификация) тиімді:

• Балдар жинау жүйесі
• Жетістіктер мен медальдар
• Бәсекелестік элементтері (өзімен немесе достарымен)
• Білім беру қосымшалары ойын түрінде

4. Жетістіктерді атап өтіңіз

Балаларды тек жақсы бағалар үшін емес, әрекет жасағаны үшін де мақтаңыз. «Өте жақсы тырыстың!», «Қиын болғанымен, соңына дейін шықтың!», «Бұл жолы өткен жолғыдан жақсы!»

Маңызды: Бағаға емес, процеске назар аударыңыз. «5-ке оқыдың» емес, «көп білім алдың» деп айтыңыз.

5. Таңдау мүмкіндігін беріңіз

Балалар өздерінің өміріне бақылау сезімін сүйеді. Таңдау мүмкіндігін беріңіз:

• «Бірінші математиканы істейсің бе, әлде тілді ме?»
• «Мына кітаптардың қайсысын оқығың келеді?»
• «Қай үйірмеге барғың келеді?»

Тіпті шағын таңдау да балаға жауапкершілік сезімін береді.

6. Жұмыс орнын дұрыс ұйымдастырыңыз

Балаға жарық, тыныш және жайлы жұмыс орны қажет. Сонда:

• Барлық қажетті заттар қол жетімді болуы тиіс
• Алаңдатушы факторларды (теледидар, ойындар) алып тастау керек
• Жақсы жарықтандыру — көздің шаршамауы үшін
• Жайлы орындық және үстел

7. Режимді сақтаңыз

Балалар режимді жақсы көреді — ол олар үшін қауіпсіздік сезімін береді. Оқуға белгілі бір уақыт белгілеңіз. Бұл үй тапсырмасын орындау үшін тұрақты уақыт болсын.

Ескерту: Бірақ режим икемді болуы тиіс. Егер бала шаршаған болса — демалуға рұқсат беріңіз.

8. Практикалық қолданысты көрсетіңіз

Балаларға білімнің практикалық мәнін көрсетіңіз:

• Дүкенде математиканы қолданыңыз — бағаларды санау, жеңілдіктерді есептеу
• Саяхатта географияны қолданыңыз — карталарды оқу, елдер туралы оқу
• Тамақ дайындауда химия мен физиканы қолданыңыз
• Тілдерді нақты коммуникацияда қолданыңыз

9. Сәтсіздіктен қорқудан құтылыңыз

Балаларға қателер жасау — бұл қалыпты және тіпті пайдалы екенін үйретіңіз. Өзіңіздің қателеріңізді бөлісіңіз. Қателерден қалай сабақ алғаныңызды айтып беріңіз.

Маңызды фраза: «Қате жасау — бұл мидың өсетінін білдіреді!»

10. Мұғаліммен байланыста болыңыз

Мұғаліммен тығыз байланыста болыңыз. Баланың мектептегі жетістіктері мен қиындықтары туралы біліңіз. Бірге жұмыс істеу — балаға көмектесудің ең жақсы жолы.

Қандай қателер жасауға болмайды

❌ Басқалармен салыстыру

«Ал Асқардың бағалары неліктен жақсы?» деген фраза балаға емес, оның өзіне сенімділігіне зиян келтіреді.

❌ Акыға үйрету

«Жақсы оқысаң, саған телефон аламын» деген сөздер материалдық мотивацияны қалыптастырады. Ал бізге ішкі мотивация керек — білімге деген шынайы қызығушылық.

❌ Қорқыту

«Жақсы оқымасаң, ешкім болмайсың!» деген фраза қорқыныш туғызады, ал қорқыныш оқуға деген ынтаны өлтіреді.

❌ Артық қысым

Балаға демалуға, ойнауға, достарымен болуға уақыт қажет. Тек оқу — бұл дұрыс емес.

Болашақ Мектебінің көмегі

Біздің мектепте ата-аналарға көмектесу — маңызды бағыт:

• 📱 Тұрақты кері байланыс — ата-аналар баланың үлгерімі туралы біледі
• 👨‍👩‍👧‍👦 Ата-аналар жиналыстары — педагогтармен кездесулер
• 💬 Жеке консультациялар — психологпен және мұғалімдермен
• 📚 Білім беру материалдары — ата-аналарға арналған кеңестер
• 🎯 Жеке көзқарас — әр отбасының ерекшеліктерін ескеру

Қорытынды

Баланың оқуға деген ынтасын арттыру — бұл ұзақ процесс, ол сабырлықты, түсіністікті және махаббатты талап етеді. Тез нәтиже күтпеңіз. Маңызды нәрсе — дұрыс бағытта қозғалу.

Есіңізде болсын: әр бала — жеке тұлға. Біреуге жұмыс істейтін әдіс екіншісіне жарамауы мүмкін. Сондықтан балаңызды бақылаңыз, оның реакцияларын қараңыз және өз тәсілдеріңізді табыңыз.

Ең бастысы — балаңызды сүйіңіз және оны қолдаңыз. Сізді ата-ана ретінде сүю — бұл оның сізге қажеті екенін, оның бағасына қарамастан, сізге маңызды екенін сезіну. Осы сезім — барлық жетістіктердің негізі.